بهبود تراز تجاری کشور از طریق فناوری‌های زیستی 

به گزارش خبرگزاری صداوسیما به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰، هم افزایی ملی و توسعه ابزار‌های مالی را در دستور کار خود قرار داد و تلاش کرد تا این اتفاق در زمینه فناوری‌های نوین زیستی فراهم شود. بیشتر طرح های ستاد در این سال، همچون سنوات گذشته بر حوزه سلامت و غذا مترکز و شرکت‌های دانش‌بنیان اصلی‌ترین مخاطب حمایت‎‌ها بودند.
یکی از فعالیت‌های اصلی ستاد توسعه زیست ‏فناوری در سال ۱۴۰۰، توسعه ابزار‌های تامین مالی، متناسب با رشد زیست بوم فناوری و نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان بود. در این زمینه نخستین صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی بورسی (Private equiti) در حوزه سلامت با سرمایه‌گذاری مشترک معاونت علمی فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با بودجه ۳۵۰ میلیارد تومان با نام «اکسیر زیست سلامت»، زمستان ۱۴۰۰ مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس دریافت کرد.
این صندوق در سال ۱۴۰۱ با سرمایه‌گذاری خطرپذیر در Scale up طرح های High-tech حوزه سلامت مشارکت فعال خواهد داشت.
به علاوه، پیرو قانون جهش اقتصاد دانش بنیان و امکان سرمایه‌گذاری مشترک بانک‌ها با صندوق نوآوری و شکوفایی در طرح های دانش‌بنیان، پورتفوی سرمایه‌گذاری متناسب با جذب سرمایه از این مسیر طراحی شده و بسته اول آن برای بررسی سازوکار اجرایی به صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه شده است.
ستاد توسعه زیست فناوری در همکاری نزدیک با وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۴۰۰ به تدوین برنامه‌های پیشران برای بهبود تراز تجاری کشور با استفاده از فناوری‌های پیشرفته اقدام کرد.
معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در سال‌های گذشته با سرمایه‌گذاری بذری در طرح های فناوری پیشرفته، امکان اثبات فناوری‌های مختلفی را به وجود آورده است. در دولت سیزدهم، با تجربه حاصل از طرح های گذشته، برنامه‌های پیشران برای Scale up فناوری‌ها با هدف تاثیر جدی بر اقتصاد کشور طراحی و سازوکار اجرایی آن در حال پیش‌بینی است.
ستاد توسعه زیست‌فناوری در اجرای سیاست‌های کلان کشور در زمینه تقویت اقتصاد درون‌زا، امسال اقدام به برگزاری فراخوان‌ها و تصویب بسته‌های حمایتی در حوزه‏ های مختلف زیستی کرده است.
این ستاد از طریق تعامل با فعالان حوزه زیست‌فناوری کشور، به طور پیوسته، طرح‌های فناورانه را دریافت می‌کند و پس از ارزیابی، طرح‌های دارای قابلیت سرمایه‌گذاری را مورد حمایت قرار می‌دهد. در سال ۱۴۰۰، حمایت از ۱۳ طرح به تصویب این ستاد رسید که از این تعداد، موافقت‌نامه ۱۱ طرح منعقد شد و ۲ طرح مراحل پایانی تنظیم موافقت‌نامه را طی می‌کنند.
این طرح‌ها در حوزه‌هایی از قبیل «تولید انواع کیت‌های تشخیصی پیشرفته»، «بیوسنسورها»، «مواد بیولوژیک استراتژیک»، «فرآورده‌های پیشرفته» و «دارو‌های بیوسیملار های‌تک درمان ناباروری»، تعریف شده است و درمجموع از ظرفیت ارزی بیش از ۵ میلیون دلار برخوردارند.
این ستاد در ادامه اقدامات خود در زمینه رشد، توسعه و عمق‌دهی به فناوری‌های زیستی در حوزه سلامت، در تعامل با وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها، نهاد‌ها و موسسات حاکمیتی، اقدام به نیازسنجی از دستگاه‌های مورد نظر و رفع این نیاز‌ها از طریق برگزاری فراخوان و حمایت از شرکت‌ها و هسته‌های فناور توانمند در حوزه‌های مربوط می‌کند.
در سال ۱۴۰۰ جلسات و کمیته‌های متعددی با سازمان دامپزشکی، سازمان انتقال خون ایران و سازمان پزشکی قانونی کشور هم برگزار شد. این ستاد پس از احصا نیاز‌های این دستگاه‌ها، در حال حاضر برنامه‌ریزی برای برگزاری فراخوان و دریافت راهکار‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و هسته‌های فناور فعال در این زمینه را آغاز کرده است.
«ستاد توسعه زیست فناوری» در سال‏های اخیر از طرح های زیست فناورانه مرتبط با امنیت غذایی و کشاورزی حمایت کرده است.
اما از سال ۹۸ با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر امنیت غذایی، این موضوع با جدیت بیشتری در ستاد پیگیری شد و علاوه بر شناسایی تمام فناوری‎های موجود در دنیا در زنجیره ارزش کشاورزی-غذا (به طور کلی شامل نهاده‌های تولید، تولید در مزرعه، فرآوری و توزیع و فروش)، چالش‌ها و موانع توسعه فناوری در این بخش نیز شناسایی و بر مبنای آن برنامه کلانی تدوین شد.
این برنامه‌ها و ماموریت‌ها در قالب طرح «جهش اقتصاد غذا» در آبان ماه، در نامه ‏ای خطاب به رئیس جمهور ارسال شد. در این نامه ذکر شد که با اجرای این برنامه می‌توان سالانه ۱.۶ میلیارد دلار طرفیت ارزی برای کشور ایجاد کرد، اما تحقق آن ماموریتی فرادستگاهی و نیاز است سایر بخش‌ها و سازمان‌ها نیز همکاری داشته باشند و ضمن قبول ماموریت، نسبت به اصلاح روال‌های اداری و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها اقدام شود و معاونت علمی و فناوری می ‎تواند مسئولیت این دبیرخانه را بر عهده بگیرد.
در تصویب قانون حمایت از خانواده و افزایش جمعیت و در اولویت قرار گرفتن این موضوع، گروه تولید برای شناسایی برنامه‌های فناورانه‌ای که در این زمینه معاونت علمی و فناوری می‌تواند ورود کند جلسات تخصصی با کارشناسان امور (مراکز درمان ناباروری و متخصصین امور) داشت و سند برنامه جامعی را تنظیم کرد.
همچنین طرح‌های فناورانه در زمینه درمان ناباروری اولویت دار در این زمینه شناسایی شد که حمایت از آن‌ها در برنامه ستاد قرار گرفت و برخی از آن‌ها نیز مبالغ حمایتی را دریافت کردند.
در زمینه فزایش نفوذ فناوری به صنعت غذا و دارو همکاری‌های با دفتر غذا و دارو این وزارتخانه صورت گرفته و همچنین فهرست برنامه‌های فناورانه ستاد به این دفتر اعلام شد. همچنین پیش نویس تفاهم‌نامه‌ای بین معاونت صنایع عمومی و ستاد توسعه زیست فناوری برای همکاری تنظیم شده که در حال طی کردن روند اجرایی است.
اهم محور‌های همکاری معاونت علمی و فناوری و وزارت صمت عبارت از همکاری برای نفوذ فناوری در صنعت غذا و دارو، تدوین سند بالادستی تحول در صنعت غذا و دارو، همکاری در راستای بازسازی و نوسازی زیرساخت صنعت غذا و دارو، اشتراک‌گذاری اطلاعات و آمار برای برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در صنعت غذا و دارو و شناسایی نیاز‌ها و فرصت‌های حال و آینده کشور در حیطه فرآورده‎ های سلامت ‎محور و محصولات غذایی و برنامه‌ریزی برای بهبود تراز تجاری آن است.
در زمینه تدوین اسناد بالادستی صنعت دارو و غذا، پیشنویس سند ارتقا صنعت با استفاده از فناوری‌های نوین تهیه شده است که در آن وضعیت فعلی کشور، چالش‌های موجود، اهداف کلان و راهبرد‌های اصلی با همکاری شرکت‌های مختلف دانش بنیان و انجمن‌ها و سندیکا‌های تولید کنندگان طراحی و به معاونت صنایع عمومی وزارت صمت ارائه شده است.
دراین زمینه تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان و مجاز شدن بانک‌ها به سرمایه‌گذاری مشترک با صندوق نوآوری و شکوفایی در طرح‌های مصوب شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان، طرح‌های دارای اولویت مشخص شده از سوی شرکت‌های مرتبط با ستاد که نیاز به حجم سرمایه‌گذاری کلان دارند به همراه مطالعات امکان سنجی مربوطه جهت بررسی امکان سرمایه گذاری به صندوق نوآوری و شکوفایی معرفی شدند.
در ابتدای سال ۱۴۰۰ با داغ شدن تب تولید واکسن در جهان، کمبود جدی در مواد اولیه پلتفرم‌های مختلف حس شد. از همین رو، فراخوان حمایت از تولید مواد اولیه واکسن اعلام شد که از میان طرح‌های ارسال شده، ۶ طرح به مبلغ مجموعا بیش از ۱۲ میلیارد تومان برای حمایت مصوب شد که ۴ طرح به مرحله قرارداد رسید.
همچنین با اعلام نیازمندی‌های سازمان دامپزشکی کل کشور در زمینه واکسن‌های دامی، فراخوان حمایت از تولید این واکسن‌ها در بهمن ماه ۱۴۰۰ اطلاع رسانی شد که طرح‌های واصله در حال حاضر در مرحله داوری قرار دارد.
به منظور تحقق سهم اقتصاد زیستی از اقتصاد ملی، نظارت و راهبری طرح های مصوب در سنوات قبلی با پیگیری و جدیت در برنامه کار ستاد قرار دارد. در همین زمینه کارگزاران نظارت و ارزیابی ستاد توسعه زیست فناوری، سالانه ۲ تا ۴ نوبت، وضعیت پیشرفت طرح ها را از طریق بازدید میدانی به روزرسانی کرده است و تزریق منابع، متناسب با پیشرفت به پروژه‌ها صورت می‌گیرد. به همین منظور، کمترین انحراف از برنامه ریزی در مصرف منابع صورت می‌گیرد و به محض خروج احتمالی پروژه از مسیر تعیین شده، بودجه و پرداخت‌ها مورد بازنگری قرار می‌گیرد.